In het begin
Toen Hazrat Inayat Khan in 1910 naar Amerika kwam, was er nog geen organisatie voor zijn soefi-activiteiten. In die vroege jaren gaf hij samen met zijn twee (en later drie) broers [1] Indiase concerten en lezingen. Toen de eerste geïnteresseerden zich wilden verbinden met de soefi-mystiek en Hazrat Inayat Khan als hun Murshid (een soefi-spirituele leraar) wilden nemen, begon hij persoonlijke inwijdingen en begeleiding te geven. Dat bleef hij doen tijdens zijn reizen naar Engeland, Frankrijk en Rusland. Vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 was hij genoodzaakt een aantal jaren (1914 – 1920) in Londen te verblijven. Ook hier bleef hij concerten en lezingen geven en zijn mureeds (spirituele studenten) inwijden en begeleiden. Daarvoor, tijdens hun rondreis door Rusland, hadden de broers hun financiële toelage van Baroda opgegeven, in de verwachting dat ze later naar India zouden terugkeren. Toen dit niet gebeurde en ze in plaats daarvan naar Londen verhuisden, besloot Hazrat Inayat Khan geen nieuwe toelage van hun familie te vragen, maar een meer ascetisch leven te leiden met zijn broers. Voor zijn levensonderhoud was Hazrat Inayat Khan afhankelijk van de inkomsten van zijn concerten en lezingen, en ook van giften en donaties van zijn volgelingen.
Soefi Orde, Soefi Beweging
Om hem en zijn familieleden te beschermen tegen een al te directe financiële afhankelijkheid van zijn mureeds, werd in 1917 officieel de Soefi-orde opgericht. Mureeds betaalden een bijdrage aan deze nieuwe organisatie en Hazrat Inayat Khan en zijn gezin ontvingen een inkomen uit dit fonds voor hun uitgaven. Uiteindelijk groeide echter de invloed van de senior mureeds binnen deze structuur en dus richtte Hazrat Inayat Khan – toen woonachtig in Suresnes, Frankrijk – in 1923 de Soefi-Beweging op volgens zijn eigen ontwerp, statuut en voorschriften, gebaseerd op zijn Indiase normen en traditie. Genève werd het hoofdkwartier van deze nieuwe organisatie. Suresnes, Frankrijk werd het thuis van Murshid en zijn familie. De reeds bestaande Soefi-orde werd vervolgens gewijzigd om de ‘Esoterische School van Innerlijke Cultuur’ van de Soefi-Beweging op te nemen. Vanaf 1924 hadden Hazrat Inayat Khan en zijn opvolgers dus altijd een dubbele rol: zij waren Pir-o-Murshid (of in het geval van Maheboob: Shaikh-ul-Mashaik) van de Soefi-orde (d.w.z. hoofd van de orde) en Algemeen Vertegenwoordiger van de Soefi-Beweging, die zowel de organisatie als het wettelijke kader van de verschillende activiteiten was. Met andere woorden, Pir-o-Murshid was het hoofd van zowel de spirituele als de wereldse (mystieke en culturele) organisaties volgens de traditionele Indiase praktijk.
Na het overlijden van Murshid werd hij in 1928 opgevolgd door zijn jongere broer Shaikh-ul-Mashaik Maheboob Khan, die 20 jaar lang de soefi-Beweging leidde. Toen hij op zestigjarige leeftijd onverwachts overleed, nam zijn neef, broer Murshid Ali Khan, de leiding van de organisatie over, ondanks de bewering van Vilayat dat hij zijn vader zou opvolgen. Dit resulteerde in onrust en verdeeldheid binnen de soefigemeenschap. Vilayat had een grote groep volgelingen die zijn bewering ondersteunden. Deze verdeeldheid werd tastbaar tijdens de onteigeningscrisis in het midden van de jaren vijftig met betrekking tot het stuk grond in Suresnes, de Soefi-tuin, de beoogde bestemming voor de bouw van de eerste Universel, een Soefi-tempel waar de eenheid van religieuze idealen kon worden ervaren en gevierd. Vilayat koos de kant van de Suresnes-groep en de ideeën van Murshid Ali Khan werden gesteund door het hoofdkwartier in Genève. Uiteindelijk richtte Vilayat in 1968 zijn eigen organisatie op, de Sufi Order International. Murshid Ali Khan werd in 1958 opgevolgd door Hazrat Inayat Khan’s jongere broer Musharraff Moulamia Khan, die voor zijn eigen dood in 1967 Fazal Inayat-Khan, de kleinzoon van Murshid en de oudste zoon van Hidayat, benoemde om hem op te volgen. Fazal was de Pir-o-Murshid van de Soefi-Beweging tot 1982, toen hij de Beweging de kans bood, die ze accepteerden, om het werk van hun tariqa onafhankelijk van hem voort te zetten; Fazal zette vervolgens zijn tariqa voort via een nieuwe organisatie die hij De Soefi-Weg noemde.
De jaren tachtig waren een verwarrende tijd wat betreft het expliciete leiderschap. Het was een periode van overgang. Talloze keren zijn er pogingen gedaan om de verschillende Hazrati tariqa’s en groepen te verenigen binnen één organisatie. Deze pogingen zijn echter mislukt. De uitkomst was dat zowel de Sufi Order International als de Sufi Way, Fazal’s eigen organisatie die begin jaren tachtig werd opgericht, ervoor kozen om onafhankelijk te blijven binnen hun eigen organisatie. Binnen de Soefi-Beweging werd echter meer eenheid bereikt door een leiderschapsraad onder leiding van Karimbakhsh Witteveen, wat uiteindelijk resulteerde in het enige leiderschap van Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan vanaf 1993.
In 2009 volgde een laatste wijziging: ‘Algemeen Vertegenwoordiger’ werd een gecombineerde functie, bekleed door Murshid Hidayat Inayat Khan en Murshid Karimbakhsh Witteveen. De titel Pir-o-Murshid werd verbonden aan een adviesraad, de Pir-o-Murshid Raad. Deze raad, die verantwoordelijk was voor de borging van de vijf activiteiten en de concentratie op Pir-o-Murshid Inayat Khan, zou kunnen worden beschouwd als de tegenhanger van de Internationale Raad.
De eerste leden van de Pir-o-Murshid raad: Nuria Sabato (VS), Satva van Dorssen (Nederland), Ulma Moerenburg (Nederland), Karimbakhsh Witteveen † (Nederland), Maharani de Caluwé (Nederland), Rani McLaughin (VS), Jelaluddin van Lohuizen † (Nederland), Hamida Verlinden (Nederland), Aziza Inayat-Khan † (Duits), Hidayat Inayat-Khan † (Duits), Nawab Pasnak (Canada)
(Let op. Vanaf 1967 is de titel Shaikh-ul-Mashaik (Patriarch van de Senioren) niet langer verbonden aan de Soefi-orde, maar is de titel die wordt gegeven aan het hoofd van de familiedynastie van ‘Khan’s’ en ‘Mashaik’s’. Mahmood Maheboob Khan Youskine is de eerste en huidige drager van die titel in deze vorm.)
In 2016 wordt Hidayat opgevolgd door Murshid Nawab Pasnak en Karimbaksh door Murshida Nuria Sabato. Dit gecombineerde leiderschap zal twee jaar duren. In 2018 neemt Nuria Sabato ontslag als co-vertegenwoordiger-generaal wanneer ze hoort over plannen van het uitvoerend comité om terug te keren naar één leiderschap in de beweging. In datzelfde jaar wordt Murshid Nawab genomineerd als Pir van de Beweging. Enige tijd later zal het Pir-o-Murshid Concilie ophouden te bestaan.
Later dat jaar kondigen Karimbakhs Witteveen en Shaikh-ul-Mashaik Mahmood khan Youskine de start aan van ‘Soefi Stichting 1923’ (http://sufifoundation1923.com/) om voormalige leden van de Soefi Beweging een organisatie te geven om hun spirituele pad voort te zetten onder leiding van Pir Zia Inyat.-Khan zonder de noodzaak om lid te worden van de Inayattyya Orde.
Beweging, Orde
Om verwarring te voorkomen wil ik graag wat extra uitleg geven over de term Soefi Orde. Een traditionele oosterse soefi-tariqa wordt meestal vertaald als een soefi-orde, in veel opzichten vergelijkbaar met de christelijke kloosters en kloosters. Zo noemde Inayat Khan in 1917 zijn eerste organisatie in Londen: Soefi Orde. Alle activiteiten van die periode stonden dus onder auspiciën van de Soefi-orde, ook al hadden ze geen formele structuur. In 1923 vernieuwde Inayat Khan de organisatievorm en noemde deze organisatie het ‘Internationale Hoofdkwartier van de Soefi-beweging’. Vanaf dat moment werd de term ‘Soefi-orde’ gebruikt om de innerlijke school (esoterische) activiteit van de Soefi-beweging aan te duiden. De ‘Orde’ werd zo een deel van de ‘Beweging’.
Vanaf 1956 ontwikkelde de zoon van Inayat Khan, Vilayat, steeds meer zijn eigen leer en richtte uiteindelijk, zoals vermeld, in 1968 een organisatie op met de naam Sufi Order International. Dit leidde tot enige verwarring die later werd opgelost door de opvolger van Vilayat, zijn zoon, Pir Zia, die de organisatie omdoopte: De Inayati-orde.
Andere scheidingen en nieuwe verbindingen in de twintigste eeuw
Vilayat’s Sufi Order International was niet de eerste en enige uitloper van de Sufi Movement International. Ik zal een chronologisch overzicht geven van de ontwikkelingen na het overlijden van Murshid in 1927.
1929
Sirdar Baron van Tuyll van Serooskerken en zijn vrouw Saida Willebeek-Lemaire waren niet gelukkig met de opvolging van Maheboob in zowel het exoterische leiderschap als de esoterische titel van Pir-o-Murshid, omdat zij van mening waren dat de rol van Pir-o-Murshid alleen aan Hazrat Inayat Khan kon toebehoren. Sirdar heeft de soefi-beweging nooit officieel verlaten, maar beschouwde zijn verbanning van de Jamiat ‘Am [1] als zijn excommunicatie uit de beweging. Sirdar richtte in Den Haag zijn eigen groep op, genaamd ‘De kerk van Allen’. Zijn huis en de kerkzaal aan de Anna Paulownastraat 78 in Den Haag vormden het centrum van deze gemeenschap. In 1966, voordat ze stierf, nomineerde Saida Fazal Inayat-Khan als haar opvolger. Dit leidde uiteindelijk tot een fusie van de groep van Sirdar en de Soefi-beweging. Een proces dat in 1997 werd afgerond.
Sirdar van Tuyll Saida van Tuyll
1929
Murshida Rabia Martin’s claim voor het soefi-leiderschap na het overlijden van Murshid werd niet erkend door het internationale hoofdkwartier. Ze beweerde de volgende Pir-o-Murshida te zijn en had een aantal argumenten om haar mening te ondersteunen. Uiteindelijk creëerde ze haar eigen organisaties genaamd ‘The Sufi Order of America’. Na enkele jaren wilde Murshida Rabia Martin nooit meer geassocieerd worden met de soefi-beweging. Uiteindelijk vond ze verdere inspiratie bij de Indiase goeroe Meher Baba. Toen Murshida Martin in 1947 overleed, splitste haar organisatie zich op, verdeeld over de twee leidende figuren van dat moment: Ivy Duce en Murshid Sam Lewis. Ivy Duce werd aangesteld als de officiële opvolger van Rabia Martin. Haar groep ging verder onder de naam ‘Soefisme Geheroriënteerd’. Deze organisatie bestaat tot op de dag van vandaag, maar er is geen enkel contact met de Soefi-beweging. De huidige leider is directeur of murshida Dr. Carol Weyland Conner. Voor meer informatie ga naar: http://www.sufismreoriented.org/
Murshida Rabia Martin in 1912 Ivy Duce Murshid Sam Meher Baba
Het symbool van de gevleugelde haard werd door Meher Baba aangepast door de cresent en ster te vervangen door het cijfer 1
1956 – 1968
De scheiding van Vilayat en zijn groep was een geleidelijke ontwikkeling. Jarenlang bekleedde Vilayat zijn eigen positie binnen de gemeenschap van de Soefi-beweging. Hij organiseerde zijn eigen retraites in Nederland tijdens de lente- en herfstperiode, omdat hij de zomerscholen van de Beweging niet wilde verstoren. Deze bijeenkomsten werden meestal gehouden op de School voor Wijsbegeerte in Amersfoort en ook in Suresnes waar in 1957 een zaal werd gebouwd naast Fazal Manzil. Later ontwikkelde hij groepen en activiteiten in Duitsland en de Verenigde Staten, waar hij werd vertegenwoordigd door persoonlijke secretariaten. In 1968 richtte hij officieel zijn eigen organisatie op, The Sufi Order International.
Pir Vilayat Inayat-Khan Pir Zia Inayat-Khan
1970
Murshid Sam Lewis was een leerling van Rabia Martin en bleef tijdens haar leven trouw aan haar organisatie. Vanaf 1947 werd hij een onafhankelijk mysticus en filosoof in de jaren vijftig en zestig. Uiteindelijk noemde hij in 1971, kort voor zijn overlijden, zijn organisatie: de Sufi Islamia Ruhaniat Society (SIRS). Nadat hij vele malen naar het oosten had gereisd en de titel Murshid had ontvangen van de Chistiyya Order in India, begon hij, toen hij terug was in de Verenigde Staten, steeds meer jonge mensen uit de hippiegeneratie aan te trekken. Hij ontwikkelde ‘The Dances of Universal Peace’, dat een snaar raakte bij dit nieuwe publiek. Murshid Sam stierf in 1971. Hij werd opgevolgd door Murshid Moineddin Jablonski en later, na het overlijden van Moineddin, door Pir Shabda Kahn, de huidige leider van de organisatie. Van 1969 tot 1977 sloot de SIRS zich aan bij de Sufi Order International. De breuk in de jaren zeventig werd veroorzaakt door onenigheid over de organisatorische discipline. SIRS beschouwde de band tussen initiator en mureed als onbreekbaar, terwijl Vilayat eiste dat mureeds die drugs gebruikten uit de Orde zouden worden gezet. In de jaren negentig sloot de groep zich als eerste aan bij ‘De Federatie van de Soefi Boodschap’ (zie hieronder). In 2001 werd de SIRS omgedoopt tot SRI (Sufi Ruhaniat International).
Klik hier voor zeldzame beelden van Murshid Sam.
Murshid Sam Lewis Murshid Moineddin Jablonsky Pir Shabda Kahn
Begin jaren zeventig
In Holland, in de stad Leiden, ontdekte Jabar Baron Bentinck dat hij Fazal Inayat-Khan niet als zijn Pir kon accepteren, omdat hij sterk gekant was tegen de methoden die Fazal gebruikte om zijn leerlingen te begeleiden. Daarom richtte hij zijn eigen ‘Leidse Soefi Stichting’ op. Deze stichting was een onafhankelijk Soefi-centrum en ook een uitgeverij. In de jaren negentig, na het overlijden van Jabar, werd het Centrum herenigd met de Soefi-beweging.
Jabar Bentinck
1974
In de jaren zestig vormde zich in Nederland geleidelijk een groep van individuele murieten die zich niet thuis voelden in de Soefi-beweging en ook niet in Vilayat’s Soefi Orde International. Gawery Voûte, een senior Nederlandse mureed, verenigde deze mureeds meermaals op een locatie genaamd ‘Hoorneboeg’ in Hilversum. Uit deze groep ontstond de ‘Soefi Contact’, officieel opgericht in 1974. Hun thuisbasis was en is in Haarlem.
Gawery Voûte
1982 – 2004
In een poging om vrede te stichten onder degenen in de Soefi Beweging die Pir-o-Murshid Fazal Inayat-Khan of zijn manier van lesgeven niet konden accepteren, bood hij de Soefi Beweging aan om zonder hem verder te gaan en zij accepteerden. Ondertussen zette hij zijn tariqa voort als The Sufi Way, gevestigd in Four Winds, een retraitecentrum in Surrey, Verenigd Koninkrijk. Hij stierf in 1990 en Murshida Sitara Brutnell werd Pir. Bij haar overlijden in 2004 werd Pir Elias Amidon, een van de oorspronkelijke mureeds van Fazal, benoemd tot Pir en zijn leiderschap duurt nog steeds voort.
Murshid Fazal Inayat-Khan Murshida Sitara Brutnell Pir Elias Amidon
Nieuwe verbindingen
Ondanks deze tendens van talrijke uitlopers van de Boodschap van Hazrat Inayat Khan (een fenomeen dat aangeboren lijkt te zijn in elke religieuze of spirituele beweging), vertoont de geschiedenis van de Soefi-beweging ook een voortdurende neiging om het contact te doen herleven, nieuwe verbindingen en eenheid tot stand te brengen. Zo kwam de groep rond Van Tuyll in Den Haag begin jaren zestig, enkele jaren na zijn dood, weer in contact met de Soefibeweging; Vanaf dat moment ontwikkelde zich een onderlinge uitwisseling en samenwerking. Dit leidde uiteindelijk tot een volledige fusie van beide centra van Den Haag, Nederland, in 2007. In 1997 sloot de Leidse Soefi Stichting zich weer aan bij de Soefi-beweging. Meer recentelijk, zo’n drie jaar geleden, werden de Soefi Contact voor het grootste deel verzoend en werkten vanaf dat moment in bepaalde aspecten samen met de Soefi-beweging.
De Federatie van de Soefi-boodschap
In 1997 nam Hidayat een initiatief om meer eenheid te creëren onder de Hazrati Soefi organisaties. De Sufi Ruhaniat Society was de eerste die zich bij de federatie aansloot. Leden van deze federatie voerden tal van beraadslagingen waarin de problemen uit het verleden werden besproken. De federatie is sindsdien een platform geworden van onafhankelijke Hazrati Soefi-organisaties, die elkaars leiderschap, inwijdingen, cultuur en praktijken respecteren en erkennen. Op de website van De Federatie lezen we de volgende verklaring:
De Federatie van de Soefi-boodschap is een vereniging die in 1997 is opgericht. De Federatie van de Soefi-boodschap is een niet-hiërarchische overkoepelende organisatie van soefi-groepen die verenigd zijn in hun toewijding aan Hazrat Inayat Khan en de soefi-boodschap. Als zodanig biedt het een unieke benadering, waarbij de nadruk wordt gelegd op het feit dat de Geest van de Boodschap wordt bestendigd in de overdracht die door inwijding in de verschillende lidorganisaties wordt gekanaliseerd, die zich manifesteert als een netwerk van afstemming van alle mureeds op de daardoor ontvangen goddelijke leiding.
Het doel van de Federatie is het realiseren en tot uitdrukking brengen van harmonie en samenwerking tussen alle leiders en mensen die betrokken zijn bij de verspreiding van de Soefi-boodschap van Pir-o-Murshid Hazrat Inayat Khan. Momenteel zijn de leden van de Federatie de Internationale Soefi Beweging, de Inayati Orde, de Soefi Ruhaniat Internationale, Soefi Contact, de Broederschap van het Licht en de Soefi Weg. [1]
In Nederland werd in 2001 de organisatie SUN opgericht (Soefi Uitwisseling Nederland, Sufi Exchange Nederland). Het doel was om in 2002 een gecombineerde Viladat Day-viering te organiseren. Vanaf dat jaar werden er veel bijeenkomsten georganiseerd, wat resulteerde in een nauwere verstandhouding en samenwerking tussen de Nederlandse Hazrati-organisaties. In 2014 werd de organisatie opgeheven wegens gebrek aan mankracht, maar de informele samenwerking blijft tot op de dag van vandaag bestaan.
In 2002 richtte Pir Zia, nu het hoofd van de Inayatiyya Soefi-orde, de Suluk Academie op. Op de website van de academie lezen we:
Suluk Academy werd in 2002 opgericht door Pir Zia Inayat-Khan, de spirituele leider van de Sufi Order International. De leidende visie van de Academie komt voort uit de spirituele erfenis van Hazrat Inayat Khan (1882-1927), de mystieke filosoof en muzikant die een moderne uitdrukking gaf aan de tijdloze en universele wijsheid van het soefisme. De basis van de beweging van Hazrat Inayat Khan was een esoterische school waarin ingewijden werden begeleid door progressieve stadia van spirituele ontwikkeling. Zijn methoden en voorschriften vormen de kern van het curriculum van de Suluk Academy.
De Suluk Academy heeft programma’s en cursussen in de Verenigde Staten en in Europa. De programma’s trekken mureeds aan van verschillende soefi-organisaties, wat resulteert in een dieper contact en eenheid.
In 2014 werden pogingen ondernomen om Pir Zia te betrekken bij de organisatie van de Soefi-beweging, om zo de verbinding te herstellen die sinds 1968 mislukte. Deze pogingen mislukten. Het doel om de twee grote soefi-organisaties met elkaar te verbinden bleek op dat moment een brug te ver.
In de huidige tijd wordt er getracht Suresnes nieuw leven in te blazen als een centraal ontmoetingspunt voor mureeds uit Europa en de rest van de wereld. De verschillende retraites worden bijgewoond door mureeds uit alle soefi-takken. Ga voor meer informatie naar: http://www.https://fazalmanzil.org/
Omar [2] en Suzanne Inayat-Khan organiseren sama-bijeenkomsten (muzikale meditatieve bijeenkomsten) in het Verenigd Koninkrijk en in Nederland. Ook hier zien we een groeiend platform van verbinding tussen mureeds, ongeacht hun achtergrond.
Omar en Suzan Inayat-Khan