1921

 

Hazrat Inayat Khan is inmiddels van Londen verhuisd naar Frankrijk waar hij met zijn familie in de buurt van Parijs is neergestreken in het dorpje Tremblaye en later Wissous. In 1922 zal Hazrat Inayat Khan zijn definitieve intrek nemen in een huis in Suresnes, vlak bij Bois de Boulogne, dat Fazal Mai Egeling voor hem en zijn gezin heeft aangeschaft.

Fazal Manzil. Het huis in Suresnes.

In dit jaar zal Inayat Khan driemaal naar Nederland reizen; zijn allereerste bezoek aan ons land is van 1 tot 14 februari. Later dat jaar zal hij Nederland opnieuw aandoen van 31 augustus tot 16 september (van 2 tot en met 5 september bezoekt hij overigens België). Tot slot is hij van 9 tot 13 oktober in Nederland.  [1]

In de loop van januari 1921 krijgt de Nederlandse Mevrouw (Anne Kafia) Kerdijk vanuit Zwitserland het verzoek onderdak te regelen voor een reizende Indiër. Ze vraagt de welgestelde Rotterdamse familie Willebeek Le Mair hun huis hiervoor open te stellen. Rabindranath Tagore had in 1920 reeds bij hen gelogeerd. In eerste instantie wordt dit verzoek afgewezen omdat genoemde familie bezig is met een aantal rondreizen door Europa. Ze zijn net terug uit Marokko en staan weer op het punt van vertrek. Wanneer Hazrat Inayat Khan met de mureed Corrie Smit vanuit Zwitserland in Rotterdam arriveert, vermoedelijk op 1 februari, is er niemand om hen af te halen. Hazrat Inayat Khan heeft in zijn zakboekje slechts het adres van de familie Willebeek Le Mair en komt zodoende uiteindelijk toch bij hen terecht. Saida, de dochter des huizes en latere echtgenote van Sirdar van Tuyll, is dan nog een jonge vrouw van 21 jaar die bij haar ouders woont. De moeder van Saida had ooit een cursus gevolgd over de oude soefi dichters van Perzië en was zeer verheugd toen de bezoekende heer een soefi bleek te zijn.
Hazrat Inayat Khan’s eerste lezing in Nederland vond plaats in de Theosofische Loge van Rotterdam. Zijn volgende reizen brachten hem naar Den Haag, Amsterdam, Haarlem en Arnhem.
In deze laatste plaats wordt hij ontvangen door Baron van Tuyll van Serooskerken en/of Yusuf van Ingen. In het lustrumboekje van het centrum Arnhem lezen we:

“Je zou denken dat een oosters uitziende persoon met een zwarte baard in 1921 toch wel het eerst zou opvallen in het station van Arnhem. Toch had de man die hem in de schemer op het perron stond op te wachten, hem kennelijk over het hoofd gezien. Gelukkig was Hazrat Inayat Khan een ‘ziener’. Hij sprak als eerste hém tussen andere wachtenden aan: ‘Baron Van Tuyll?’ Het was de jonge baron H. van Tuyll van Serooskerken, die in Arnhem woonde. Hij nam de gast mee naar zijn villa aan de Velperweg 37. Volgens een andere versie van deze ontmoeting zou het Jonkheer E. van Ingen zijn geweest, die de plaats van Baron Van Tuyll innam, omdat deze verhinderd was. Dit zou eerder het niet-herkennen verklaren.”

Station Arnhem begin vorige eeuw

Op deze eerste reis in Nederland werden vier mureeds gemaakt: Mejuffrouw Kerdijk, de Heer van Ginkel, Sakina (Nekbaht) Furnee, de latere secretaresse van Hazrat Inayat Khan en de Heer Faerwerck (Frans Eduard Farwerck.)

Van zijn activiteiten  tussen 1 en 6 februari weten we nog niets. De eerste lezing waar we informatie op hebben is op 7 februari. Op die dag spreekt Murshid in Hilversum. De Gooi- en Eemlander bericht op 28 januari:

 

Advertentie in de Gooi- en Eemlander.
‘EASTEM’ zal een zetfout zijn (Eastern)

Op 10 februari spreekt Murshid in Nijmegen over het thema ‘The Life of the Sages in the East’ (Het leven van de wijzen in het oosten).

De volgende dag, op 11 februari, spreekt Murshid in Arnhem in het kerkgebouw van de Remonstrantse Gemeente:

Gebouw van de Remonstrantse Gemeente in Arnhem.
Voor meer informatie klik hier.

 

 

Op 12 februari verblijft Murshid in Bergen bij de heer Selleger [2]. We weten niet of hij daar klassen of lezingen heeft gegeven.

E.L. Selleger op latere leeftijd
Bron: https://www.nldiscografie.nl/prof-ir-el-selleger

De volgende dag, 13 februari, is Murshid waarschijnlijk in Amsterdam en de dag daarna in Haarlem. Ook hier hebben we geen informatie over zijn activiteiten. Op 16 februari vertrek hij naar Genève.

Salima van Braam, een andere prominente mureed uit de begintijd, ontmoette Hazrat Inayat Khan voor de eerste keer in 1921 tijdens zijn lezing in Arnhem, zoals gezegd een van de eerste plaatsen die Hazrat Inayat Khan in Nederland bezocht. Hazrat Inayat Khan geeft in Arnhem 2 lezingen onder de titels: ‘The Word that was Lost’ en ‘The Spirit of Guidance’. Deze lezingen zijn niet in steno opgenomen en daarmee verloren gegaan. Salima van Braam ging overigens in 1922 wéér naar een lezing van hem in Arnhem en zocht hem later dat jaar op in Engeland, waar hij een bezoek bracht aan de Engelse centra.
Ook een andere mureed, C.A. Wegelin, ontmoette Hazrat Inayat Khan tijdens zijn eerste rondreis in Nederland in 1921 toen hij in Nijmegen sprak. Murshid was daar op bezoek bij een bevriende familie. Wegelin vertelt dat zijn lezingen altijd werden geopend en afgesloten met enkele liederen waarbij Murshid zichzelf op de vina begeleidde. Later in september 1922 is Wegelin nog aanwezig op de korte zomerschool in Katwijk aan Zee. Ook bezoekt hij de zomerschool in Suresnes, waar hij te gast is in Fazal Manzil.

Het bezoek van Murshid aan Nederland wordt vermeld in de Sufism van mei 1921:

“From February 1st till 14th, the Murshid visited Holland for the first time. He went to seven different towns to bring people the first touch with his message. Four times he spoke in a Lodge of the Theosophical Society, once in an Exhibition-room, once in the outer-court of a Masonic Lodge, once in a Debating Society and once in a crowded church. He also spoke several times in private houses.
The Murshid found his journey had met with good ” results as a preparation and he felt his words were responded to with friendship and sympathetic welcome, also with , the most earnest seeking after truth. He liked the naturalness of the character of Dutch people and what interested him most was how even at the stations he was most kindly helped by everyone. He also enjoyed the hospitality he found everywhere. At most places Murshid had several private interviews, and he formed the circle of his first Dutch pupils. We sincerely hope that Murshid’s first impression of Holland will be a good one, and that it may prove to be a small country honestly wishing for spiritual light.”

In de Biography lezen we Murshids eigen bewoordingen van zijn eerste ontmoeting met Nederland en de Nederlanders:

Ik bezocht Holland in 1921, waar een kring werd georganiseerd door een mureed, Mevrouw Corrie Smit. Verschillende society ’s, waaronder de Theosophical Society, nodigden me uit om met hun leden te spreken. Onder degenen die als eerste in de Boodschap geïnteresseerd waren, waren de Heer en Mevrouw van Ginkel en Mejuffrouw [Anna, Kafia] Kerdijk die een tijdje lid waren en waarin ze de werken “Een Inleiding tot het Soefisme” en “De Soefi Boodschap van Geestelijke Vrijheid” publiceerden. Ook de Heer Farwerck en de Heer Toeman en de Heer en Mevrouw van Meerwijk deden mee en daarna volgde Baron van Tuyll van Serooskerken, die met mijn mureed Mejuffrouw Willebeek Le Mair trouwde, een artistiek genie die ook met haar man haar krachten bundelde. Sindsdien heeft hij er voortdurend naar gestreefd om ’the Cause’ in zijn land te bevorderen als de Nationale Vertegenwoordiger van de Orde voor Nederland. Onder degenen die het eerst lid werden was Mejuffrouw Sakina Furnee in wier ziel ik de geest van mijn Boodschap weerspiegeld zag met mijn eerste blik. Mijn lering, eenmaal gezaaid in de grond van haar hart, bracht een zaailing naar Zwitserland als een bewijs van haar steeds groeiende belangstelling. Zij sloot zich vervolgens als ‘Peshkar’ aan bij de vorming van de eerste groep werkers

Na meer dan één bezoek aan Nederland en na veel moeilijkheden te hebben ontmoet, konden we eindelijk een Society, bestaande uit vier vestigingen, vormen in respectievelijk Den Haag, Arnhem, Amsterdam en Haarlem. De Heer Farwerck en de Heer en Mevrouw van Meerwijk, ook de Heer Wegelin, die Cherag gemaakt werd en naar China werd gedelegeerd om de Soefi Boodschap te vertegenwoordigen, nam actief deel aan het werk.

Ik vond een groot enthousiasme onder de ‘werkers’ in Nederland en een speciale neiging tot systematisch werken. Mensen in Nederland, die een democratische geest hebben, staan open voor ideeën die hen aanspreken en die ze graag willen verspreiden onder hun vriendenkring. Hoewel ze trots en streng zijn, bespeurde ik in hen liefde voor spirituele idealen, die hen helder moeten worden voorgeschoteld. Nederlanders vond ik van nature erg direct, met een sterke neiging naar religie, liefhebbers van rechtvaardigheid en zoekers naar waarheid. Ze hongeren en dorsten naar kennis en zijn gastvrij en standvastig in vriendschap.

Na mijn paar bezoeken in Nederland heb ik veel vrienden en mureeds gemaakt, wiens oprechtheid, groot enthousiasme en sympathie door alle omstandigheden heen de Soefi-activiteiten levendig hielden.

Op 13 april 1921 wordt Sirdar baron van Tuyll van Serooskerken in Engeland door Hazrat Inayat Khan ingewijd als mureed.

Ondertussen vindt er in Engeland een belangrijke ontwikkeling plaats binnen de Soefi Beweging. Na een periode van experimenten met een vorm van Soefi eredienst, wordt op 7 mei de definitieve vorm van de Universele Eredienst geïntroduceerd. De dienst wordt opgedragen in het toenmalige huis van Kefayat Lloyd, Tragunter Road 35, Londen, Engeland. Tot op de dag van vandaag is de Universele Eredienst een toonaangevende en tevens openbaar toegankelijke activiteit van vrijwel alle centra van de Soefi Beweging.

23 juni: Van Tuyll is aanwezig op een vergadering van de Executive Committee van de Sufi Order. Hij wordt daar voorgedragen (en aangenomen) als lid van het comité. Tot hij in 1930 uiteindelijk definitief zijn eigen weg gaat, zal hij steeds een zeer prominente plek innemen binnen de Internationale Soefi Beweging.

In juli bezoeken zowel Sirdar van Tuyll als Saida Willebeek Lemaire de korte en beperkte zomerbijeenkomst in het huis van Hazrat Inayat Khan in Wissous bij Parijs. Een half jaar later, februari 1922, zullen beiden trouwen.

Van 31 augustus tot 16 september bezoekt Hazrat Inayat Khan Nederland voor een tweede maal. Hij belandt, na aanvankelijke onduidelijkheid over tijdstip en plaats van aankomst, bij de familie van Goens van Beyma in Den Haag via een introductie van een nicht van de familie, die theosofe was. Inayat Khan heeft een week bij de familie gelogeerd. We weten van de volgende lezingen:

• Donderdag 1 sept 1921 spreekt Hazrat Inayat Khan in het gebouw van de Theosofen aan de De Ruijterstraat 67 over “The present psychological condition of the world”. Leiding had mevr. C. Kroese – van Goens.  De eerste lezingen in Den Haag zijn in het logegebouw, De Ruyterstraat 67, destijds gedeeld door Theosofen en Vrijmetselaars. (Theosofen spreken ook over loges)
• Vrijdag 2 september, Den Haag in het logegebouw, De Ruyterstraat 67. Thema: ‘Human Brotherhood’ [3]
• Dinsdag 6 september: The journey to the Goal (gatheka) locatie onbekend. Waarschijnlijk Den Haag.
• Zaterdag 10 september: The Psychological Condition of the World Today, Den Haag.
• Zondag 11 september: Spiritual Democracy. Den Haag
• Dinsdag 13 september: Toespraak door Murshid in het kader van Hedjrat dag.
• Woensdag 14 september, Leidschegracht 19, Amsterdam. Onderwerp onbekend.
• Vrijdag 16 september. Rotterdam, locatie en onderwerp onbekend.

Leidsche Gracht 19 Amsterdam (bron: Google afbeeldingen)

Over 31 maart 2021 schrijft Mahmood khan Youskine het volgende:

Op 31 Augustus 1921 komt Murshid voor het eerst naar Den Haag. Dat was Koningin Wilhelmina’s verjaardag, er werd (toen nog!) overal gevlagd, hetgeen Murshid blijmoedig opmerkte. Murshid logeerde toen een week bij mw. R.v.Goens-v.Beyma op de Frederik Hendriklaan 25, de latere Ekbal Dawla Sahaba es Safa (die als geen ander Murshid’s meditatieve natuurmystiek is gaan navolgen zonder er Gode zij dank ook maar over te dromen, daar nog weer een “leading followers” ‘-Exoteric Activity -van te maken!). Wanneer er des avonds geen interviews of andere afspraken waren, speelde Murshid, gezeten op een grote sofa, zijn vina, en regelde daar en ook elders, huisconcerten voor zijn twee musicerende Gebroeders. Zij gaven daar namelijk ook verre de voorkeur aan; het musiceren in beperkte kringen, liever dan in openbare en dus primair commercieel geaarde concerten, die naar de Indiase conventie als volstrekt derogerend (afwijkend) golden -het onderscheid van khan en khwan, gentleman-musicians van onder de landheren en professional recitalisten die overigens bij toereikende vorstelijke ondersteuning, ook tot die eerste categorie konden overgaan. Maheboob en Musharaff khans kwamen aldus op 18 november ook daar aan. Onder de aanwezigen, twee die tientallen van jaren Sufi mureeds en persoonlijke vrienden zouden blijven— de Delftse advocaat mr. Abaad van der Chijs en de latere murshida Salima van Braam, die langjarig het grootste centrum heeft geleid, dat Holland ooit heeft gekend-men zegt van over de honderd leden, te Amsterdam. Maar in die tijd was zij nog jong genoeg, om door een baronale oom opgehaald te worden die zonder bedenken “freule” van Braam kwam afhalen (al waren de van Braams dus gewone blauwe boekjes mensen)-maar dat in die tijd nog vrouwen des avonds niet geacht werden alleen uit te gaan, is lang herinnerd gebleven-immers tout comme chez nous in India. [4]

 

Mej. G.J.P de Regt (Geirat) zag Hazrat Inayat Khan voor het eerst  tijdens de lezing op 2 september 1921 in Den Haag. Hazrat Inayat Khan logeerde toen bij de familie Van Goens aan de Frederik Hendriklaan in Den Haag. Na afloop van de lezing ging Geirat mee naar de betreffende woning en maakte daar een silence mee, waarna Hazrat Inayat Khan vervolgens op zijn vina speelde. Een gebruik waar ook de heer Wegelin reeds melding van maakte. Ze werd op 12 september ingewijd en bezocht in juli 1922 voor het eerst de zomerschool in Suresnes.

10 september. Nederland wordt een officiële afdeling van de Internationale Soefi Beweging. Charter hiertoe wordt verleend aan H.P. van Tuyll van Serooskerken.

In de Sufi Quarterly van december lezen we:

“A ‘Society in Holland’ of the Sufi Order was formed’ and 1st National Executive Committee established, composed of three members: —Mr. Van Tuyll van Serooskerken as the Chairman, Mr. F. E. Farwerck as the Secretary, and Miss Kerkdijk as the Treasurer.”

 

Een derde bezoek van Murshid aan Nederland loopt van 8 tot en met  13 oktober. Het volgende is daarvan bekend:

• Zondag 9 oktober, lezing in Haarlem. Onderwerp: The Path of Initiation.
• Maandag 10 oktober. Murshid geeft een sacred reading in Arnhem.
• Donderdag 13 oktober, Eendrachtsweg 74 in Rotterdam. Onderwerp onbekend.

Op 18 november arriveerden de broers van Inayat Khan in Nederland. Er werden voor hen (Maheboob en Musharaff) huisconcerten georganiseerd op de Frederik Hendriklaan 25. Dit is de start van een langdurige, innige en historische band tussen de families Khan en Van Goens. Zo zal Maheboob in 1924 in het huwelijk treden van Shadbi van Goens en zullen zowel Maheboob, Ali als Musharaff vele jaren in de huizen op nummer 25 en 27 aan de Frederik Hendriklaan wonen. Deze 18 november wordt in de familiekring nog jaarlijks gevierd.

Uit de Sufi Quarterly van december van dit jaar:

“From September 1st to September 16th Pir-U-Murshid visited Holland for the second time. Though the time of the year was not favourable for public lectures, as the holidays were just over and public activities not yet fully started, the meetings were well attended by an audience of from sixty to two-hundred people, varying according to the different places.
There were also two lectures before private societies, one at Rotterdam at “De Rotterdamsche Kring,” and one at Amsterdam for the Society “Petrucci,” [6](Keizersgracht 496) a circle which has as its object to make East and West better known to each other. Besides these, there were ten public lectures at the Hague, at Haarlem, at Amsterdam, at Nymigen and at Arnheim – One of the lectures at the Hague was given under the auspices of the “Brotherhood Federation,” one at Haarlem under those of the Theosophical Lodge, and at Nymegen under those of the Masonic Lodge of the Grand Orient. Several newspapers gave very good reports on the lectures!

“Van dat eerste bezoek van Hazrat Inayat Khan aan Arnhem weten we niet veel af (het was in januari 1921). Des te meer van het tweede in september van dat jaar. De Arnhemsche Courant berichtte op 8 september uitvoerig over twee goedbezochte lezingen in de Vrijmetselaarsloge aan de Rijnstraat 42 (nu ‘Theater aan de Rijn’). De onderwerpen waren ‘De dans van de ziel’ en ‘De roes van het leven’ en de inleiding werd verzorgd door mevrouw Tony de Ridder, de bekende schrijfster uit Oosterbeek.”

 

In november en december gaan de beide broers van Inayat Khan op concerttour door Nederland. Henri Borel, die Murshid ook nog heeft horen spelen, schrijft een verslag van één van de recitals in het blad De kroniek (geïllustreerd maandblad voor Noord- en Zuidnederland jrg 8, 1922, no 1)  Uit het artikel, dat ook veel aandacht wijdt aan de Indiase muziekstijl, citeer ik een tweetal fragmenten.

(1)

(2)