Op zondag 3 maart spreekt Shanti Witteveen – Wibout, de moeder van Karimbakhsh Witteveen, in Utrecht.
Utrechts Volksblad, 2 maart 1940
Je ziet dat de Soefi Beweging in de loop der jaren kon beschikken over statige panden voor hun Universele Erediensten en lezingenavonden. Zo spreekt Shanti Witteveen in de dienst in het pand Maliebaan 55:
Malibaan 55
Op 2 maart van dit jaar ontvangt het centrum Bussum van Headquarters het officiële charter om zich een centrum van de International Sufi Movement te mogen noemen. Daarvoor moeten er minimaal zeven mureeds van de betreffende plaats een verzoek indienen. In dit geval zijn er acht indieners van het verzoek: Mr. K. van Lohuizen, Mrs. R. van Lohuizen – Peters, Mrs. Meyer – Nobel, Mrs. R. Meyer – Visser, Mrs. S. de Koningh, Mrs. van Gelder – van den Berg, Mr. van Gelder en Miss D. Geerlig. [1]
Op zondag 17 maart spreekt Phiroz Pool in Bloemendaal:
Haarlems Dagblad, 16 maart 1940
Later in maart wordt Salima van Braam aangesteld als secretaris van de Universele Eredienst, Moin-ul-Maham genaamd. Haar taak is onder andere het bijhouden van het register van cherags. Op datzelfde moment wordt Shaikh Aftab van Notten benoemd tot secretaris van de World Brotherhood, met als bijbehorende functiebenaming: Peshkar. [2]
In mei van dit jaar wordt de Soefi Beweging officieel door de bezetter verboden. We zullen zien dat ondanks dit verbod de Universele Erediensten in Den Haag nog tot in 1941 gehouden worden.
Den Haag, Bazarstraat 20,
29 mei 1940waarde Kadir (van Lohuizen),
Hierbij bericht ik je, dat Shaikh-ul-Mashaikh – na door my by officieele instanties ingewonnen inlichtingen – er zyn goedkeuring aan heeft gehecht, dat de Universele Eredienst wederom als gewoonlyk des ‘Zondagmorgens wordt gehouden.
Dit geldt niet voor de klassen en Cursus voor Belangstellenden, welke dus tot nader order niet zullen worden gehouden.
Met hartelyke groeten,
Sirkar (van Stolk)
De Haagse Courant
Het Haagse Soefi Centrum organiseert dan ook op zondag 30 juni nog een Universele Eredienst. Daags ervoor lezen we in de Haagse Courant een aankondiging:
Soefi-beweging. Bazarstraat 20. 11 u. Universeele eeredienst. Spr. Mevr. Schamhart – Scholte. Onderwerp: “Vrijheid en gebondenheid.”
En ook de week erop, op 7 juli, is er weer een dienst, hoewel de spreker dit keer niet wordt vermeld:
Soefi-beweging. Bazarstraat 20. Zondagochtend 11 u. Universeele eeredienst. Onderwerp: “Velen zullen ontwaken ten eeuwigen leven.”
Deze advertenties stond trouwens in een kolom waar ook een tiental verschillende huiskamer-séances werd aangekondigd. Dit geeft een bijzonder tijdsbeeld. Ook in het nieuwe Soefi-seizoen gaan de diensten ogenschijnlijk gewoon door. In de Haagse Courant, daags voor zondag 1 september lezen we:
Soefi-beweging. Bazarstraat 20. 11 u. Universeele Eeredienst. Spr. Mevr. S. Kerbert. Onderwerp: “De geest van leiding.”
En zo gaat het nog een tijdje door.
- Op 8 september spreekt Shanavaz van Spengler over: “Ware godsdienst vereenigt den mensch met God”.
- Op 15 september worden de spreker noch het thema genoemd in de aankondiging. 21 september ontbreekt in het overzicht.
- Op 28 september zien we mevrouw Schamhart – Scholte terugkomen, ditmaal over “De beteekenis van godsdienst”.
- Op 7 oktober spreekt Shanti Jonker – Semmelink over het thema “De plaats, waarop gij staat, is heilig land”.
- Op 13 oktober spreekt Sirkar van Stolk over “Het sacrament van de doop”.
- Op 20 oktober sprekt Zuleikha van Ingen – Jelgersma over: “Mogen wij ons aan het leven hechten?”
De laatste vermelding is van maart 1941. Dan stopt de krant met verschijnen tot 1947. Het is onduidelijk hoelang de diensten in de Bazarstraat na maart 1941 nog voortgezet worden.
Haarlems Dagblad 16 juni 1940
Internering van Maheboob en Ali Khan
Op 25 juni worden Maheboob en Ali Khan door de Duitse bezetter geïnterneerd in een kamp te Schoorl in Noord Holland vanwege hun Britse paspoorten. Na 10 dagen op 5 juli 1940 worden ze weer vrijgelaten omdat het blijkt dat ze geen Britten zijn, maar Indiërs die vallen onder Brits protectoraat.
Kamp Schoorl (voor meer informatie klik hier)
Mahmood Khan wordt op 12-jarige leeftijd in mei aangenomen op het Nederlands Lyceum in de Willemstraat in Den Haag. Maar na in september drie dagen naar school te zijn geweest kwam de politie aan de deur om te zeggen dat zijn moeder op last van de Duitse bezetter naar het binnenland moest vertrekken. De reden was dat door haar huwelijk met een Indiër zij de status had gekregen van: Britisch Protected Person. De Duitsers waren bang dat Engelse onderdanen vanaf de kust radiocontact zouden zoeken met de geallieerden. Deze groep moest dan ook uit Den Haag vertrekken. Dit gebeurde op alfabetische volgorde, vandaar dat de naam ‘Van Goens’ eerder aan de beurt kwam dan ‘Khan’. Maheboob werd een paar dagen later gesommeerd om te vertrekken. Eerst verbleef de familie korte tijd bij de Van Lohuizens in Bussum, waarna men zich voor 2 jaar in Hilversum in het Suzannapark vestigde in pension Pala Boean. Na een korte terugkeer in Den Haag om spullen op te halen vertrok men naar Austerlitz in de provincie Utrecht. Mahmood kon niet meer naar school terug en kreeg gedurende de oorlog twee keer in de week privé les van Brakel-Buijs [4] in Naarden. Brakel-Buijs was destijds hoofd van het Theosofisch Lyceum in die plaats. Hij was in soefi kringen al bekend vanwege zijn boeken en lezingen
Alle openbare Soefi activiteiten in Europa worden tot het einde van de oorlog gestaakt vanwege de toenemende dreiging van de Duitse bezetter. Ook het reizen naar Suresnes wordt voor niet-Fransen zo goed als onmogelijk. Begum wijkt met haar gezin uit naar Londen. Noor-un-nissa zal later naar Parijs terugkeren om voor de geallieerden te werken. Hidayat en Musharaff wijken uit naar het vrije zuiden van Frankrijk. Musharaff reist later met zijn vrouw, Savitri, verder naar Portugal, Afrika en uiteindelijk India.
‘Niet alleen werden soefi-bijeenkomsten onmogelijk gemaakt, ook Hazrat Inayat Khans boeken en andere soefi-geschriften waren niet veilig meer. Maheboob Khan vroeg Shazadi eens om papieren naar het huis van haar familie in Arnhem te brengen, teneinde ze daar veilig te bewaren. Maar tegen het einde van de avond zei hij, nadat hij haar bijna onmerkbaar goed bestudeerd had, dat hij het niet nodig achtte om het haar ouders te vragen. ‘Ik wil graag wachten’, zei hij. Shahzadi vertelt: ‘Ik liet het voor wat het was. Slechts later, toen in de oorlog het huis van mijn ouders zich in de oorlogszone bevond, de hele stad leeg en alles uit de huizen geroofd was, toen begreep ik.’ Zij bedoelt dat Maheboob Khan wellicht ‘gezien’ heeft wat er zou gebeuren.’ [5]
In het centrum Bloemendaal dat onder leiding staan van Salima van Braam worden alle kerkelijke bezittingen en boeken door de Duitsers in beslag genomen. Esoterische klassen vinden nog wel plaats bij Van Braam thuis. Ook het centrum van Rotterdam heeft te lijden, de ‘kerk’ is verwoest en veel bezittingen zijn gestolen. De zoon van Kafia Blaauw, Rob, zal in de oorlog sneuvelen. (Tragisch genoeg overlijdt haar andere zoon, Mik, een aantal jaren later tijdens de politionele acties in Nederlands Indië.) [6]
De laatste notulen van het Nationaal Comité van dit jaar worden door twee rechercheurs op last van de Duitse autoriteiten in beslag genomen. [7]
“Een ander detail zegt iets van de sfeer van toen. De uitgever Nico Kluwer gaf veel werk uit van Hazrat Inayat Khan, ook in het Engels. Hij voelde zich op een gegeven moment gedwongen met de bedreigde boeken in een bakfiets op weg te gaan om deze in de kelder van het gemeentehuis van Deventer te verbergen, volgens het relaas van zijn zoon, Paul Kluwer.” [8]
“Ondanks het verbod van de nazi’s op ‘occulte’ boeken heeft Nico Kluwer zijn esoterische schatkamer, op één enkele inbeslagname na, zonder kleerscheuren de oorlog doorgeloodst.” [9]
In een gesprek met Paul Kluwer op 19 februari 2019 vertelt hij een iets andere versie van bovenstaand verhaal:
De boeken van mijn vader over Soefisme waren door de bezetter reeds in beslag genomen en ondergebracht in de kelder van het gemeentehuis. Niemand lette verder op deze collectie. Mijn vader werd getipt door iemand die bij de gemeente werkte. Hij is toen met een bakfiets langsgegaan om de boeken weg te halen en elders onder te brengen.
Niet alle activiteiten liggen stil. Openbare bijeenkomsten worden omgevormd tot besloten huiskamerbijeenkomsten. Gedurende de oorlog bezoekt Murshid Ali Khan wekelijks het huis van Shanti Jonker – Semmelink in Bilthoven om daar healing treatments te geven. [10]
Gawery Voûte beschrijft:
“In oorlogstijd werd het Soefisme verboden door de bezetters, maar ondergronds werkten wij door bij mevrouw (Elise) Schamhart aan huis. Ik fietste dan vier uur om in Haarlem te komen, vanuit Hilversum. Na de oorlog werden de klassen bij de heer en mevrouw Van Braam Houckgeest en de Universele Erediensten bij mevrouw Schamhart aan huis gehouden.” [11]